Wielki Mur Chiński

Jedyna budowla rąk ludzkich widziana z kosmosu. Największa budowla świata. Jeden z 7 Nowych Cudów Świata. Takie sformułowania można usłyszeć, gdy wspominamy o Chinach i Wielkim Murze. Co z opowieści o nim jest prawdą, a co fikcją? Jak i kiedy powstał Wielki Mur i po co go zbudowano?

Po Chińsku nazywany jest Wanli ChangCheng (万里长城), co oznacza Mur długości 10tysięcy ‘li’, czyli około 5tys km (‘li’ jest dawną jednostką długości, wynoszącą około 0.5km). Można to jeszcze inaczej przetłumaczyć. W języku chińskim nie ma słowa oznaczającego nieskończoność. Jak ktoś chce użyć tego sformułowania, to zwykle używa słowa „wan”, które oznacza 10tysięcy. Czyli „wanli ChangCheng” można też przetłumaczyć jako „mur nieskończonej długości”.

Czy naprawdę liczy kilka tysięcy kilometrów długości?

Trochę Historii

By odpowiedzieć na te pytania musimy się cofnąć do mniej więcej Vw.p.n.e, a nawet wcześniej.

Podobno pierwsze prace rozpoczęły się w tzw. Okresie Wiosen i Jesieni (770-476r.p.n.e.). Czas pomiędzy 475 – 221r.p.n.e. znany jest z kolei jako Okres Walczących Królestw. Wtedy, na terenie ówczesnych Chin istniało 7 królestw, które współpracowały, handlowały, ale najczęściej rywalizowały i walczyły między sobą. By chronić swoje granice, budowały one między sobą fragmenty murów. Po latach walk, królestwo Qin podbiło pozostałe i w 221r.p.n.e. cały obszar znalazł się pod jednym panowaniem – władcy królestwa Qin. By nadać temu wydarzeniu odpowiednią rangę ogłosił się on cesarzem. Pierwszym cesarzem zjednoczonych Chin. Cesarzem Qin Shihuangdi.

To on właśnie wpadł na pomysł by odgrodzić się murem od wojowniczych, koczowniczych plemion tzw. „Wielkiego Stepu”, czyli terenów Mongolii. By to zrealizować nakazał połączyć istniejące odcinki murów oraz dobudować nowe. Prace trwały wiele lat, a pracowały przy nich steki tysięcy robotników oraz żołnierzy ich pilnujących. Byli oni potrzebni, gdyż większość pracowników stanowili więźniowie, jeńcy oraz robotnicy przymusowi. Istnieją legendy mówiące o tym, że w murach składano ciała zmarłych pracowników.

W późniejszych czasach mur był wielokrotnie rozbudowywany i wzmacniany. Największa modernizacja nastąpiła w czasach panowania Dynastii Ming (1368-1644). Został on wtedy odnowiony i wzmocniony. Obłożono go cegłą i kamiennymi płytami, których zużyto 60mln m3, a prace zajęły ponad 100 lat.

Trudno sobie wyobrazić taką ilość materiału, ale znalazłem kiedyś  porównanie umożliwiające łatwiejsze uzmysłowienie sobie jego ogromu. Taka ilość wystarczyłaby na zbudowanie muru o wysokości 1m i szerokości 5 m, który okrążyłby Ziemię na równiku i jeszcze dużo by zostało. Inne porównanie natomiast pokazuje, że można by użyć tego materiału do zbudowania drogi o szerokości 5 m i grubości 35cm, która okrążyłaby Ziemię na równiku 3-4 razy.

Konstrukcja Muru

Konstrukcja muru różniła się od terenów przez które przechodził, ale głównie był on wykonany z płyt granitowych. Wysokość i szerokość muru różniła się w zależności od miejsca. Ściany mają przeciętnie 6.5m (6-7m) szerokości u podstawy i 5-5.8m na szczycie. Wysokość natomiast wynosi 7-8m. Szczyt muru wyłożony był 4 warstwami cegieł, a szerokość drogi wynosiła 4-5m. Była ona na tyle szeroka by mogło się na nim zmieścić 10 żołnierzy stojących obok siebie, 5-6 jeźdźców (koni) lub 2 wozy. Mur posiadał także system odprowadzający wodę deszczową. Wieże strażnicze oddalone były na odległość dwóch „strzelań” z łuku, dzięki czemu każdy odcinek muru był w zasięgu obronnym oddziału przebywającego w wieży. Oddziały te miały także za zadanie konserwację muru na swoim odcinku. W każdej wieży stacjonowało 30-50 żołnierzy dowodzonych przez oficera. W co piątej wieży stacjonował wyższy oficer. Siła garnizonów broniących muru, w 11 kluczowych miastach, wynosiła prawie milion żołnierzy (dokładnie 976600).

Wielki Mur rozpoczynał się, na wschodzie, nad morzem Żółtym twierdzą Shanhaiguan (nie mylić z miastem Shanghai), a kończył fortecą Jiayuguan na dalekim Zachodzie (obecnie w prowincji Gansu). Była ona także posterunkiem celnym na trasie Jedwabnego Szlaku, taką „Zachodnią” bramą cesarstwa.

Wykorzystanie Muru

Mur nie zawsze spełniał swoją obronną rolę. W czasach Mongolskiej Dynastii Yuan (1271-1368r.n.e.) znalazł się wewnątrz terytorium cesarstwa, daleko od jego granic. Wykorzystywano go jednak jako drogę transportową, zwłaszcza w terenie górzystym oraz do przekazywania wiadomości (np. o ruchach wroga). Przesyłano je za pomocą sygnałów ogniowo-dymnych. Do palenia używano wilczego gnoju, gdyż podobno dzięki niemu dym dłużej unosi się na niebie. Wieże sygnałowe oddalone były od siebie tak, by z przynajmniej dwóch różnych można było zobaczyć dany sygnał. Przez cały czas paliły się na nich ogniska, by natychmiast po dostrzeżeniu sygnału można go było przekazać dalej. W przypadku złej pogody wysyłano posłańca do kolejnej wieży, coś na kształt sztafety.

W czasach świetności mur liczył ponad 7600km długości, a gdyby dodać wszystkie odgałęzienia muru oraz te, leżące południkowo, jego długość przekroczyłaby 50tys. km.

Skąd się wzięła taka długość?

Należy pamiętać, że mur to nie jest jedna długa budowla (głównie na kierunku wschód-zachód), a przynajmniej nie tylko. Istnieje wiele odgałęzień, także na kierunkach południkowych. Są to, wspomniane na początku, istniejące już odcinki pomiędzy wcześniejszymi królestwami. Poza tym, w okolicach dużych miast i ważnych strategicznie miejsc, istniało kilka linii murów (linii obrony). Miały one powstrzymać wroga, gdyby pokonał wcześniejszą linię (umocnienia). Np. w okolicach Pekinu istniały trzy takie linie obrony (zwłaszcza na drodze wiodącej z miasta na główną przełęcz gór otaczających Pekin od północy). Zliczając to wszystko razem oraz biorąc pod uwagę także zniszczone obecnie fragmenty, uzyskamy właśnie taki wynik.

Pomimo swojego ogromu mur nie jest widoczny z kosmosu. Take sformułowanie jest jedynie chwytem reklamowym, choć na pewno skutecznym. Co roku tłumy turystów chcą się przekonać na własne oczy o jego wielkości.

• 

• 

Czasy współczesne

Obecnie mur jest częściowo zrujnowany. Zwłaszcza w zachodniej jego części, na terenach pustynnych, uległ bardzo dużemu zniszczeniu.

Władze Chin odrestaurowały kilka odcinków muru, głównie w okolicach Pekinu, tak by można było na niego wejść i zobaczyć go z bliska. Koło Pekinu były kiedyś 3 takie odcinki. Obecnie, w obliczu zwiększającej się z roku na rok liczby turystów, przygotowywane są nowe. Większość z nich leży w pobliżu Pekinu. Można do nich dotrzeć transportem publicznym, bądź w ramach wycieczek organizowanych przez lokalne biura turystyczne, czy hotele.

Badaling (八达岭)

Najsłynniejszym, odrestaurowanym jako pierwszy w latach 50-tych XXw, jest Badaling. Mur w tym miejscu nie jest częścią głównego muru. Była to zewnętrzna linia obrony głównej bramy prowadzącej do Pekinu – Juyongguan. Oba te miejsca znajdują się na drodze do przełęczy pasma górskiego otaczającego miasto od północy. Nazywane one były „Północną bramą Pekinu”, gdyż leżały na głównej drodze prowadzącej do miasta z północy.

Mur w Badaling leży na wysokości ok. 1000m.n.p.m i należy do najlepiej zachowanych. Zbudowano go w 1505r., w czasach panowania dynastii Ming. Mur ma tutaj 7m wysokości i 5m szerokości u szczytu, a zbudowano go kamiennych płyt i cegieł.

Odrestaurowana część ma około 5km długości i jest najczęściej odwiedzaną przez turystów. Zwykle są tutaj tłumy, zgiełk oraz korki na dojeździe.  

Pewnie Badaling jest tak popularny dlatego, gdyż jest jednym z najbliższych Pekinu, miejscem muru. Położony jest ok. 60km od miasta (na północny-zachód). Poza tym po drodze do niego przejeżdża się niedaleko Grobowców Mingów, zatem można połączyć zwiedzanie tych dwóch miejsc.

Juyongguan (居庸关)

Jedno z trzech największych ufortyfikowanych przejść w murze (bram). Pozostałe dwie znajdowały się na końcach muru: Shanhaiguan na wschodzie, nad morzem Żółtym oraz Jiayuguan na zachodzie. Juyongguan był główną bramą w murze prowadzącą do Pekinu od północy. Miejsce znajdowało się w dolinie prowadzącej do głównej przełęczy w górach otaczających miasto od północy. By wzmocnić obronę, zbudowano dwie dodatkowe linie umocnień (odcinku muru). Jedną na południe (w stronę miasta), zwaną „Przejściem Południowym” oraz Badaling – na północy.

Obok bramy znajdowało się całe miasteczko wojskowe (na zboczu wzgórza), w którym stacjonował garnizon wojska. Odcinek Juyongguan powstał w czasach panowania dynastii Qin. W czasach dynastii Ming odrestaurowano go i wzmocniono. Istniejąca brama powstała w 1342r., w czasach panowania dynastii Mongolskiej Yuan. Ma 9.5m wysokości i wykonano ją z płyt z białego marmuru.

• 

• 

Juyongguan jest dobrą alternatywą dla Badalng. Jest trochę mniej popularny, ale leży bliżej miasta i jest trochę mniej zatłoczony. W czasie weekendów, czy świąt, można zaoszczędzić wiele czasu. Jeśli są korki, przejazd miedzy Juyongguan, a Badaling (kilkanaście kilometrów) może zająć nawet grubo ponad godzinę (w jedną stronę).

Mutianyu (慕田峪)

Drugi, z 3 pierwszych odrestaurowanych odcinków. Według wielu osób, robiący największe wrażenie. Został odrestaurowany i udostępniony dla turystów w drugiej połowie lat 80-tych XXw. Położony jest dalej niż Badaling, około 80km na północ/północny-wschód od Pekinu.

Mur w tym miejscu jest starszy niż w Badaling. Zbudowano go w VIw.n.e. z granitu. Odbudowę i wzmocnienie przeprowadzono w czasach dynastii Ming, w XVIw. Konstrukcja ma 7-8m wysokości oraz 4-5m szerokości u szczytu. W odróżnieniu od innych części muru, wieże strażnicze zbudowane są dużo gęściej niż gdzie indziej.

Odcinek w Mutianyu jest jednym z najlepiej zachowanych. Ponieważ leży w górach, rozciągają się z niego wspaniałe widoki.

• 

• 

Mur przebiega szczytami i granią gór otaczających Pekin od północy. W odróżnieniu od dwóch poprzednich odcinków, nie ma tutaj bramy.

By się tam dostać można oczywiście wejść schodami. Podobno trzeba pokonać ponad 4000 stopni (nie liczyłem). Jest jednak udogodnienie – wyciąg, a dokładnie dwa (blisko obu końców odrestaurowanej części). Zwykle korzysta się z czteroosobowych gondolek w części zachodniej odcinka.

Ze względu na odległość, do Mutianyu dociera mniej turystów. Zdarzało mi się być jedną z kilkunastu zwiedzających osób, czyli można mieć mur tylko dla siebie. Niestety ze względu na odległość, wycieczka zabiera dużo więcej czasu.  

• 

• 

Simatai (司马台)

Kolejny z trzech pierwszych odrestaurowanych odcinków. Przez wielu uważany za najpiękniejszy, choć najbardziej dziki i słabo odrestaurowany. Mur w tym miejscu zbudowano w VIw.n.e, a odrestaurowano i wzmocniono na początku panowania dynastii Ming.

Odcinek ten jest najrzadziej odwiedzany przez turystów. Leży ponad 120km na północny-wschód od Pekinu i ciężko tu dotrzeć podczas jednodniowej wycieczki.

Ze względu na wzrost liczby zwiedzających, władze odrestaurowały (w mniejszym bądź większym stopniu) więcej odcinków muru. Najwięcej w okolicach Pekinu. Powyżej opisane należą do najbardziej znanych, zwłaszcza wśród Zachodnich turystów.

Z nowych miejsc najpopularniejsze to: Huanghuacheng (黄花城), Jiankou (箭扣), Gubeikou (古北口) oraz Jinshanling (金山岭).

• 

• 

Uwagi na koniec

Pamiętajmy, że większość z tych miejsc leży w górach, a dokładnie na ich szczytach. Lepiej zabrać coś cieplejszego. Zwłaszcza wiosną czy jesienią może być bardzo chłodno i wietrznie. Pamiętam jak kiedyś w listopadzie, ze względu na silny i bardzo zimny wiatr, dało się wytrzymać na murze (w Badaling) ok. 20 minut.

• 

• 

Poza tym, uważajcie chodząc po murze. Płyty, pokrywające mur, są wyślizgane (ślisko jest zwłaszcza po deszczu). Poza tym zdarzają się strome odcinki ze schodami (lub bez). Do tego tłumy turystów. Łatwo o wypadek gdy nie patrzymy pod nogi, o czym możemy zapomnieć podziwiając widoki i robiąc zdjęcia. Warto także wziąć buty dobrze trzymające stopę.