O tym, jak Chińczycy jedzą Księżyc

Święto Środka Jesieni (中秋节), zwane także Świętem Księżyca, jest drugim, po Nowym Roku, najważniejszym tradycyjnym świętem Chińskim. Obchodzone jest przez 3 dni. W tym roku (2020) jednak przypada ono 01października i łączy się z corocznymi obchodami innego święta (tym razem państwowego) – Proklamowania Chińskiej Republiki Ludowej w 1949r. Z tego względu tegoroczne obchody wydłużą się do 7 dni.

Dlaczego piszę „w tym roku”?

Podobnie jak większość świąt Chińskich (tych tradycyjnych) Święto Środka Jesieni jest świętem ruchomym (w stosunku do kalendarza ‘Zachodniego’). Związane jest ono z kalendarzem księżycowym, który wyznaczał w Chinach rytm codziennego życia, powiązanego z przyrodą i ładem kosmicznym. Kalendarz ten stanowił podstawę ustalania dat ważnych wydarzeń w życiu kraju i jego obywateli, a także świąt, często związanych z porami roku i cyklem przyrody. Obecnie nadal jest on obecny w życiu Chińczyków, choć na co dzień korzystają oni z kalendarza ‘Zachodniego’.

Święto Środka Jesieni przypada 15 dnia ósmego miesiąca księżycowego. W naszym kalendarzu jest to zwykle wrzesień, choć w tym roku (2020) wypada ono właśnie 01.10. Święto to nazywa się także Świętem Księżyca. Związane jest to z dawnymi wierzeniami, legendą oraz faktem, że w tym dniu przypada też pełnia księżyca.

Historia święta według legendy

Istnieje kilka legend związanych z tym świętem. Najpopularniejszą jest ta o łuczniku Hou Yi i jego żonie Chang’e.

Według niej kiedyś nad Ziemią świeciło 10 słońc. Wypalały one ziemię i wszystkie uprawy oraz siały zniszczenie powodując cierpienie wśród ludzi. Pewnego dnia znany łucznik, Hou Yi, wspiął się na górę Kunlun i zestrzelił 9 z nich. Pozostawił jedno, sprawiając jednocześnie by pojawiało się i znikało o ustalonej porze.

W nagrodę za swój wyczyn, dostał od Bogini/Matki Nieba Zachodniego – XiWangmu, eliksir nieśmiertelności. Hou Yi nie chciał go jednak użyć, gdyż to spowodowałoby rozłąkę z jego ukochaną żoną Chang’e. Poprosił ją zatem by schowała eliksir w domu.

15 dnia 8 miesiąca księżycowego, jeden z uczniów Hou Yi – Peng Meng, włamał się do niego, by go ukraść. W tym czasie łucznika nie było w domu. Żona bojąc się, że może ulec złodziejowi, sama wypiła eliksir, by nie dostał się w jego ręce. Trafiła przez to do Nieba. Ponieważ bardzo kochała swojego męża, by być bliżej niego, zamieszkała na Księżycu.

Gdy Hou Yi wrócił do domu, nie zastał w nim żony. Zobaczył rozbity flakonik po eliksirze i domyślił się wszystkiego. Niestety było już za późno. Wyszedł przed dom i spojrzał na mocno święcący księżyc, przy którym dostrzegł cień przypominający jego żonę. Od tego czasu Hou Yi, co roku wystawiał w tym dniu stół zastawiony przysmakami żony, mając nadzieję na spotkanie z nią. Ludzie, z sympatii do Hou Yi, zaczęli uczestniczyć w tych „obchodach”, a zwyczaj ten, z czasem, zmienił się w Święto Księżyca.

Księżyc postrzegany jest jako pierwiastek żeński – Yin, reprezentacja siły kobiecej (jest on uzupełnieniem pierwiastka męskiego – Yang, którego symbolem jest Słońce). Dlatego Święto Księżyca jest też uważane w Chinach za święto kobiet, które mają podtrzymywać tradycje i dbać o więzy rodzinne. Podczas tego święta oddaje się też cześć Chang’e, uważanej za boginię Księżyca.

Historia prawdziwa

Święto to odbywa się zawsze w okresie zbiorów (jest takim odpowiednikiem naszych Dożynek), a jego historia sięga 3000lat. Wywodzi się ono z dawnych obrzędów rolniczych i kultu księżyca. Chińczycy już dawno zwrócili uwagę na powiązanie cyklów przyrody z porami roku i cyklami księżyca, a tym samym jego wpływ na plony i uprawę ziemi. Dlatego zaczęli oddawać mu cześć, zapoczątkowując kult Księżyca. Święto Księżyca (przypadające na koniec zbiorów) było formą podziękowania za dobre zbiory w mijającym roku oraz prośbą o obfite zbiory w nadchodzącym.

Choć zachowany opis rytuałów, dotyczących obchodów tego święta, ma już prawie 3000 lat, to jego znaczenie wzrosło za czasów panowania dynastii Tang (618-907). Pojawiły się wtedy tzw. Księżycowe Ciasteczka czy lampiony. Kolejny, znaczny, wzrost jego znaczenia nastąpił jednak za czasów panowania dynastii  Song (960-1279). W tym okresie obchody stały się bardziej huczne i na większą skalę.

Jak się je obchodzi?

Podobnie jak Święto Nowego Roku Chińskiego, Święto Środka Jesieni jest świętem rodzinnym. Tego dnia Chińczycy wracają do swoich domów by wspólnie z całą rodziną je celebrować, życząc sobie szczęścia w nadchodzącym roku.

Obchody zaczynają się o zachodzie słońca. W oczekiwaniu na pojawienie się księżyca, Chińczycy siedzą na zewnątrz (oczywiście jak pogoda pozwoli) popijając herbatę. Gdy pojawi się on na niebie wszyscy zbierają się przy stole na wspólnym posiłku, którym należy się podzielić z Księżycem i duchami przodków, co zapewnić ma szczęście i powodzenie. Na stole umieszcza się tradycyjnie, figurkę Nefrytowego Zająca, który według wierzeń, mieszka na Księżycu, towarzysząc bogini Chang’e.  W czasie tego święta, podczas wspólnych posiłków czy spacerów, podziwia się świecącą tarczę księżyca w pełni.

Z powodu tak dużej wagi jaką Księżyc odgrywa podczas tego święta (w końcu to od niego zależą plony), oddaje mu się cześć w każdej możliwej formie. Jednym z najsłynniejszych i najbardziej rozpowszechnionych sposobów (i najsmaczniejszym), jest pieczenie tzw. Księżycowych Ciasteczek, których okrągły kształt ma symbolizować księżyc w pełni. Obdarowuje się nimi  rodzinę i znajomych, co ma przynieść szczęście i dobrobyt w nadchodzącym roku.

Ważnym elementem Święta Środka Jesieni są lampiony. Wieszane wszędzie czy wypuszczane w powietrze, mają dodawać piękna i magii obchodom tego święta. Często umieszcza się na nich rebusy i łamigłówki, których rozwiązywanie jest formą zabawy uczestników święta. Nie wiadomo dokładnie kiedy i dlaczego pojawiły się one w tradycji jego obchodów. Wiadomo jednakże, że zwyczaj ten nie jest starszy niż czasy panowania dynastii Tang (618-907).

• 

• 

Ostatnio Chińczycy wykorzystują wolny czas, podczas różnych świąt, na rodzinne wycieczki. Tak jest i podczas Święta Środka Jesieni. Jeżeli planujecie podróż do Chin w tym okresie, pamiętajcie, że może Was spotkać wiele utrudnień. Większość urzędów i firm będzie zamkniętych, natomiast w miejscach turystycznych będą tłumy Chińczyków. Może to spowodować problemy ze znalezieniem miejsc w hotelach czy zakupem biletów na środki transportu. Należy się także liczyć z bardzo dużymi kolejkami przy kasach do atrakcji turystycznych.

Księżycowe Ciasteczka (月饼)

Najpopularniejszym i najbardziej znanym symbolem Święta Środka Jesieni są Księżycowe Ciasteczka. Mają one okrągły kształt, co ma symbolizować nie tylko księżyc w pełni, ale także spotkanie rodzinne. Po raz pierwszy pojawiły się one w czasach dynastii Tang(618-907). Cesarz Taizong otrzymał je od kupca z Turpanu na cześć zwycięstwa nad wrogiem. Podzielił się nim ze swoimi ministrami i tak narodził się zwyczaj. Rozpowszechnił się on jednak szeroko dopiero za czasów dynastii Song (960-1279).

W różnych rejonach Chin przygotowywane są w trochę inny sposób. Zwykle wykonuje się je z mąki pszennej lub ryżowej, a następnie wypełnia (zwykle słodkim) nadzieniem. Poszczególne części Chin mają swoje ulubione, tradycyjne, nadzienia. Obecnie jednak każde z nich można spotkać we wszystkich sklepach na terenie kraju.

Jednym z najpopularniejszych i najbardziej tradycyjnych jest nadzienie z orzechów lub nasion.

Na północy kraju (Pekin i okolice) dominuje nadzienie z pasty z czerwonej fasoli czy suszonych owoców. W centrum Chin i w Syczuanie dodaje się ostra papryczkę chili. Na południu natomiast (Kanton i okolice) stosuje się pastę kokosową czy z nasion lotosu.

Poza tym można spotkać także wypełnienia o smaku zielonej herbaty, nasion arbuza, czy różnych owoców i warzyw. Często spotykanym jest także nadzienie z żółtka jajka.

• 

• 

Na wierzchu każdego ciastka odciśnięte są różne wzory. Zwykle są to znaki symbolizujące długowieczność, szczęście i harmonię. Każde ciasteczko jest elegancko zapakowane. Często pakuje się je w tradycyjny sposób, w pudełka po 13 sztuk. Ma to symbolizować 13 miesięcy pełnego roku księżycowego.

Ciasteczka księżycowe, podobnie jak tradycyjne potrawy innych świąt Chińskich (np. zongzi – podczas Święta Smoczych Łodzi), można dostać tylko w okolicy tych świąt (2-3 tygodnie przed świętem i tydzień po, kiedy są wyprzedawane ze sklepów). Przez pozostałą cześć roku są niedostępne. W tym czasie można je kupić wszędzie. Te tańsze, pakowane pojedynczo, są dostępne w każdym supermarkecie. Te lepsze, pakowane w eleganckie pudełka i zestawy można kupić w specjalnych miejscach, a ceny potrafią być naprawdę wysokie. Niemniej Chińczycy pieką je i kupują w ogromnych ilościach, by wręczyć je rodzinie, przyjaciołom, a także partnerom biznesowym.

Koniecznie należy ofiarować takie ciasteczko bliskiej osobie, aby zapewnić jej szczęście, zdrowie i powodzenia w nadchodzącym roku. Podzielenie się takim ciasteczkiem z ukochaną osobą zapewni powodzenie w związku, a rodzinie i domostwu spokój, szczęście i dobrobyt przez cały nadchodzący rok!

• 

•