Czy Bóg mieszka w kuchni?

Czy słyszeliście o Bogu Kuchni?

Jeśli chcecie, by w nadchodzącym roku spotkało Was szczęście, powodzenie i bogactwo, dobrze jest się z nim zaprzyjaźnić.

Mały Nowy Rok (小年 – Xiao nian)

Święto zwane Małym Nowym Rokiem (小年 – Xiao nian) jest ważnym świętem ludowym i stanowi element przygotowań do obchodów Nowego Roku Chińskiego. Wypada ono 23-ego dnia 12-ego miesiąca księżycowego, dokładnie 7 dni przed wigilią Nowego Roku. Ponieważ święta te związane są z kalendarzem księżycowym, względem naszego, „Zachodniego” kalendarza, są świętami ruchomymi. W tym roku (2021) Mały Nowy Rok wypada 4 lutego. Dzień ten nazywany jest także dniem zamiatania podłóg (a bardziej współcześnie – sprzątania domu).

Święto Małego Nowego Roku poświęcone jest Bogowi Kuchni, ale można by go było przyrównać do Boga paleniska domowego (czy nawet gospodarstwa domowego). „Bóg Kuchni” to tłumaczenie na języki zachodnie. W Chinach bóg ten występuje pod kilkoma nazwami. Najpopularniejszą jest ZaoShen (灶神) – duch (bądź bóg) pieca. Poza tym występuje też nazwa ZaoJun (灶君) – bóg pieca, a także Zhang Lang. Tak nazywał się bohater jednej z legend opisującej pochodzenie tego święta.

Bóg Kuchni

Wierzy się, że w każdej kuchni, tak długo jak płonie w piecu ogień, mieszka duch kuchni. Dawniej, kiedy przygotowywano posiłki na żywym ogniu, było to dla Chińczyków bardziej oczywiste. Uważa się, że bóg ten opiekuje się piecem kuchennym (i w nim mieszka), a także całą rodziną. Według tych wierzeń (bardziej w wierze Taoistycznej niż Buddyjskiej), raz do roku, właśnie w dniu jego święta, udaje się on do Niebios, by złożyć Nefrytowemu Cesarzowi (najwyższemu władcy Niebios) raport o zachowaniu rodziny oraz ich dobrych i złych uczynkach w mijającym roku. W zależności od tego czy raport będzie pozytywny czy negatywny, rodzinę może spotkać nagroda, czyli szczęście i powodzenie, albo kara, czyli nieszczęścia i cierpienia.

W tym dniu, wieczorem (uważa się, że między godziną 21, a 23), Bóg Kuchni wyrusza w swoją podróż. Aby raport wypadł pozytywnie, rodziny starają się go przekupić, wprawić w dobry nastrój i nastawić do siebie pozytywnie tak, aby nie powiedział niczego złego o rodzinie. Przed wizerunkiem Boga Kuchni, zapala się wtedy kadzidełka oraz ofiarowuje jedzenie i napoje. Popularne są zwłaszcza specjalne, bardzo słodkie i lepkie ciasteczka, a nawet smarowanie jego ust miodem. Uważa się, że jak zje pyszne potrawy, to nie powie niczego złego o rodzinie. Niektórzy uważają, że jak Bóg Kuchni naje się słodkich i bardzo lepkich ciasteczek, to skleją mu zęby (jak nasze krówki czy toffi) i zalepią usta tak, że nie będzie mógł w ogóle niczego powiedzieć, a tym samym złożyć raportu.

• 

Tego dnia czyści się także domowe ołtarzyki (głównie w rodzinach wyznających Buddyzm czy Taoizm) paląc stare dekoracje i zastępując je nowymi. Jako symbol opuszczenia domu przez ZaoShena, spala się także jego wizerunek. Bóg Kuchni powróci dopiero w Nowym Roku i dopiero wtedy wiesza się jego nowy wizerunek.

Skąd wzięła się postać Boga Kuchni?

Jak zawsze istnieje wiele legend. Najpopularniejsze są dwie.

Postać Boga Kuchni pojawiła się w IIw.p.n.e. i to właśnie z tego okresu pochodzi legenda o człowieku imieniem Zhang Lang.

Ożenił on się z piękną i cnotliwą kobietą, jednakże wkrótce zostawił ją dla dużo młodszej. Został za to ukarany przez Niebiosa, które za karę zesłały na niego wiele nieszczęść. Stracił majątek, żona się z nim rozwiodła, a kochanka porzuciła, zostawiając samego. Wkrótce też stracił wzrok i musiał żyć z żebrania. Pewnego dnia, żebrząc, trafił w pobliże domu swojej byłej żony, która mimo tego co jej uczynił, zaprosiła go do domu i ugościła. Zhang Lang, nie widząc, nie rozpoznał żony i opowiedział jej swoją historię. Wspominał swoje szczęśliwe życie, jakie wiódł ze swoja żoną, żałując bardzo swoich uczynków i swojego zachowania. Zrzucenie tego ciężaru i ból spowodowany swoimi błędami spowodował, że zaczął płakać. Żona Zhanga poruszona jego opowieścią i skruchą, kazała mu otworzyć oczy i w tym momencie odzyskał on wzrok. Gdy rozpoznał żonę, ze wstydu wskoczył do pieca. Żona próbowała go ratować i wyciągnąć z pieca za nogę. Niestety bez powodzenia. Zhang Lang spłonął, a żonie pozostała w ręku tylko jego noga. Po śmierci męża, ustawiła ona nad piecem, poświęconą mężowi, kapliczkę i co roku oddawała mu cześć, składając ofiarę.

Jak widzicie to trochę drastyczna historia, jednakże czy wiecie jak się w Chinach nazywa pogrzebacz? ….  „noga Pana Zhanga”. Nie wiem, czy jest to prawda. Wiele opisów tej historii tak to przedstawia. Moi znajomi w Chinach oraz rodzina, nie słyszeli jednakże takiego określenia na pogrzebacz.

Inna historia opowiada o człowieku imieniem Zao Jun. Był on tak biedny, że musiał sprzedać swoją żonę. Los sprawił, że po latach został służącym w domu nowego męża żony. Kobieta starała się mu pomóc dając pieniądze ukryte w ofiarowywanych mu daniach. On jednak ich nie zauważył i sprzedał potrawy za grosze. Gdy zdał sobie sprawę z pomyłki, z rozpaczy odebrał sobie życie.

Ze świętem Boga Kuchni wiąże się wiele obyczajów.

Wspomniałem wcześniej, że święto to jest dniem sprzątania domu. Chińczycy uważają, że nie tylko czyści się dom i pozbywa starego kurzu i brudu, ale symbolicznie wymiata się z domu całe zło i nieszczęście z poprzedniego roku. Dzięki temu robi się jednocześnie miejsce na szczęście i powodzenie w nadchodzącym roku.

Uważa się, że porządki należy zacząć dopiero gdy Bóg Kuchni opuści dom tak, by nie zobaczył on całego brudu i bałaganu. Powinno się zamiatać w kierunku do wewnątrz pomieszczenia, aby nie wymieść przez pomyłkę, szczęścia, które przyszło na nadchodzący rok. Sprzątanie należy zakończyć przed nadejściem Nowego Roku, co ma zapobiec wymieceniu szczęścia, bogactwa i bezpieczeństwa, które przybyło na nadchodzący rok.

• 

• 

Chińczycy tego dnia, wieszają w domach, na drzwiach i oknach, czerwone malowidła bądź wycięte z czerwonego papieru lub utkane z czerwonego sznurka, znaki chińskie. Przedstawiają one symbole oznaczające szczęście, powodzenie, dobrobyt i bogactwo.

Kupowanie nowych ubrań i butów także ma symbolizować nowy początek.

Jeśli ktoś chce skorzystać z usług fryzjera, to musi to zrobić przed końcem roku. Uważa się, że strzyżenie włosów w pierwszym miesiącu Nowego Roku (nie można tego robić aż do 2-ego dnia 2-ego miesiąca księżycowego) może przynieść nieszczęście. Związane jest to z symboliką, w tym wypadku liczb, a dokładniej z ich pisownia i wymową. Znak chiński „发- fa”, oznaczający włosy, wymawia się (i pisze) podobnie jak znak oznaczający bogactwo. Czyli obcinanie włosów, to jak obcinanie (zmniejszanie) bogactwa w nadchodzącym roku.

Przed końcem roku powinno się także spłacić wszystkie długi (dotyczy to głównie biznesmenów). Dobrze jest także ofiarować drobne prezenty partnerom biznesowym oraz członkom rodzin.

Tradycyjne potrawy

Tego dnia przygotowuje się specjalne potrawy. Najbardziej charakterystyczną są cukrzane melony (糖瓜 – tang gua), o okrągłym kształcie oraz podłużne, kuchenne cukierki (灶糖 – zao tang). Robi się je ze słodu i można je dostać tylko okresie tego święta. Inną potrawą spożywaną tego dnia są pieczone pszenne ciasteczka (火烧 – huo shao).

Kiedy dokładnie odbywają się obchody tego święta?

Wspomniałem na początku, że jest to 23 dzień 12-tego miesiąca księżycowego (w tym roku 04.02.2021). W dawnych czasach różne grupy osób obchodziły go innego dnia. 23-ego obchodzone było przez urzędników, natomiast zwykli ludzie świętowali 24-ego. Z kolei rybacy, 25-tego. Obecnie ujednolicono to na 23-go.

Główną ideą tego święta jest przypomnienie ludziom by byli dobrzy. Powinni być uprzejmi i współczujący dla innych oraz mówić i robić tylko dobre rzeczy. Jeśli będą tak postępować to nie muszą obawiać się kary, a świat stanie się przez to lepszym miejscem.