Twarzą w twarz z Mao

Gdy 01.10.1949r., Mao Zedong, stojąc na tarasie Bramy Tian’anmen, proklamował powstanie Chińskiej Republiki Ludowej, nie przypuszczał zapewne, że zaledwie 70 lat później Chiny staną się drugą potęgą gospodarczą świata, a po placu Tian’anmen chodzić będą tłumy kolorowo ubranych ludzi, wśród których wielu będzie turystów ze wszystkich zakątków świata oraz, że mieszkania w pobliżu placu będą kosztowały ponad 100.000zł za metr kwadratowy.

Plac Tian’anmen (天安门)

Tian’anmen to chyba jedna z najbardziej znanych nazw kojarzących się z Chinami. Dotyczy ona zarówno Bramy Tian’anmen jak i placu, który wziął od niej swoją nazwę.

Tian (天) oznacza niebo bądź Niebiosa, An (安) oznacza spokój/pokój (taki na ziemi, a nie w mieszkaniu), natomiast Men (门) oznacza bramę/drzwi. Tien’anmen można zatem przetłumaczyć jako Brama Niebiańskiego Spokoju i pod taką nazwą występuje w naszym języku.

Plac zawsze stanowił centrum miasta, a może nawet centrum Chin. Był i jest najważniejszym i najbardziej reprezentacyjnym miejscem w kraju. Także najlepiej pilnowanym. Niektórzy mówią, że jest na nim więcej policji i tajniaków (ostatnio także kamer) niż turystów. Może coś w tym jest.

• 

• 

Jeszcze kilka lat temu można było spotkać handlarzy, którzy sprzedawali latawce, lody czy pocztówki. Mimo, że wtedy też było to zakazane, często udawało im się umknąć uwadze policji. Obecnie już ich nie widać. W północnej części placu jest kilka „oficjalnych” wozów sprzedających napoje i przekąski (choć nie zawsze) oraz „oficjalne” firmy oferujące zrobienie zdjęcia na tle bramy Tian’anmen.

Jak się tam dostać?

Ograniczono także ilość wejść na plac. Jest on otoczony ze wszystkich stron ulicą, często nazywaną Pierwszą Obwodnicą Pekinu. Można się na niego dostać jednym z przejść podziemnych (znajdujących się w rogach placu), często jednak zamkniętych lub przejściem dla pieszych w połowie wschodniego i zachodniego boku placu. W każdym z tych miejsc (także we wspomnianych przejściach podziemnych) jest kontrola bezpieczeństwa oraz dokumentów. Bardzo dokładna (zwłaszcza dokumentów) dla Chińczyków. Dla turystów „Zachodnich” raczej pobieżna, choć dobrze jest mieć przy sobie paszport na wszelki wypadek. Grupy zorganizowane, z lokalnym przewodnikiem, zwykle przechodzą bokiem bez żadnej kontroli.

Należy pamiętać, że plac często jest zamykany dla zwiedzających (także nocą nie ma na niego wstępu). Czasami jest o tym informacja z wyprzedzeniem, a czasami zdarza się to nagle. Powodem są odwiedziny różnych delegacji, czy uczestników państwowych konferencji. Zamknięcie zwykle trwa kilka godzin, ale może też przeciągnąć się na kilka dni. Także pod koniec września plac może być okresowo zamykany. Związane jest to z przygotowaniami do corocznych obchodów (1 października) rocznicy proklamowania Chińskiej Republiki Ludowej (01.10.1949r). Wtedy ulicą Chang’an, główną ulicą miasta na kierunku wschód – zachód, biegnącą przed bramą Tian’anmen, przechodzi defilada. Władze i zaproszone osoby stoją na tarasie bramy i trybunach ustawionych na stałe wzdłuż murów po obu stronach bramy (pomalowane są na kolor murów i świetnie komponują się z nimi).

Trochę historii

Ten największy plac świata, o wymiarach ok. 800x500m, nie zawsze wyglądał tak samo. Na przestrzeni lat zmieniał on swój wygląd, wielkość i zabudowania, zarówno na nim jak i dookoła niego. Kiedyś był dużo mniejszy, a także zabudowany.

W czasach dwóch ostatnich dynastii, Ming i Qing, było to centrum administracyjne państwa. Na jego teren wstęp mieli tylko najwyżsi rangą urzędnicy cesarscy. Plac miał kształt litery „T”, a wokół niego mieściły się główne urzędy państwowe, takie jak ministerstwa (np. ceremonii, finansów, wojny meteorologii, astronomii, wywiadu i inne), siedziba dowództwa wojskowego, urząd do spraw cenzury, szpital miejski oraz Cesarska Akademia. Przez środek placu (z północy na południe) przebiegał kryty korytarz. Na plac prowadziły cztery bramy. Jedyną, jaka się zachowała, była, prowadząca do miasta cesarskiego, brama północna, zwana bramą Tian’anmen (Niebiańskiego Spokoju). Po południowej stronie znajdowała się ceremonialna brama (niepołączona z murami), której nazwa zmieniała się w zależności od panującej dynastii (zwana była Bramą Ming, Qing, a w czasach republiki Bramą Chin). Na południe od niej mieściło się centrum biznesu zwane Ulicami Szachownicy (mniej więcej w miejscu gdzie teraz wznosi się mauzoleum Mao).

Większość z tych budowli powstała w XVw., kiedy trzeci cesarz dynastii Ming – cesarz Yonle, przeniósł w 1421r. stolicę z Nanjing’u (Nankinu) do Pekinu. Zabudowania placu w większości uległy zniszczeniu bądź uszkodzeniu, podczas powstania bokserów w 1900r.. Natomiast Brama Chin zburzona została w 1954r. podczas przebudowy placu. Został on wtedy powiększony czterokrotnie, tak aby mógł pomieścić milion osób (w rzeczywistości mięci się na nim trochę mniej). To, że może być to prawdą uzmysłowiłem sobie kiedyś widząc przygotowania do święta 01 października. Płyty na placu były ponumerowane, co miało odpowiadać osobom, które miały na nich stać – były po dwa numery na jedną płytę!

Obecny wygląd

Zmianie uległy także zabudowania placu. Obecnie od północy plac zamyka, podobnie jak wcześniej, Brama Tian’anmen. Po zachodniej stronie znajduje się tzw. Wielka Hala Ludowa będąca siedzibą Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, czyli inaczej Narodowego Kongresu Ludowego, co można nazwać chińskim Parlamentem. Po stronie wschodniej znajduje się Muzeum Narodowe Chin (kiedyś Muzeum Historii i Rewolucji). Oba budynki powstały w latach 50-tych XXw.

Południową stronę placu zamyka Brama Qianmen (前门), czyli Brama Przednia – największa i najpiękniejsza spośród wszystkich bram Pekinu w murach oddzielających miasto wewnętrzne od rozciągającego się na południe, miasta zewnętrznego, które w czasach ostatniej dynastii, Qing (mandżurskiej), było miastem chińskim (miasto wewnętrzne mogli zamieszkiwać tylko Mandżurowie).

• 

• 

Kiedyś były to dwie potężne, prawie 40m wysokości, drewniane (na kamiennych podstawach) bramy, połączone ze sobą murem, co tworzyło pewnego rodzaju barbakan. Mury te, wraz z potężnymi murami miejskimi, zburzono w latach 50-tych XXw. Na miejscu tych ostatnich powstała 2-ga obwodnica miasta (a pod nią 2-ga linia metra). Południowa część bramy Qianmen – Wieża Strzał (zwana też Wieżą Łuczniczą) spłonęła podczas powstania bokserów w 1900r. Odbudowano ją dopiero w 2003r, tym razem w całości z kamienia. Północna brama – nazywana Bramą Patrzącą w Słońce (正阳门-zhengyangmen), przetrwała do naszych czasów i obecnie stoi od strony placu Tiananmen, zamykając go od południowej strony (Wieża Strzał stoi po przeciwnej, południowej, stronie drugiej obwodnicy).

Pomiędzy tymi bramami znajduje się przystanek „Qianmen” drugiej linii metra.

Co jeszcze jest na placu?

Poza tą bramą na placu Tiananmen znajdują się jeszcze dwie budowle. W jego południowej części, na wprost wspomnianej Bramy Patrzącej w Słońce znajduje się, zbudowane rok po śmierci Mao w 1976r., Mauzoleum. Otaczają go drzewa, które stanowią właściwie jedyny zielony akcent na placu. Są jeszcze drzewa rosnące wzdłuż bocznych ulic okalających plac, ale po ich zewnętrznej stronie oraz niewielkie trawniki po bokach jego północnej części. Sezonowo, z okazji różnych świąt czy wydarzeń, znajdują się jeszcze klomby. Buduje się je jednak z kwiatów doniczkowych tworzących trójwymiarowe konstrukcje. Gdy Mauzoleum jest czynne można je odwiedzić. Należy jednak zazwyczaj odstać w bardzo długiej kolejce. Ruch jest jednokierunkowy. Wchodzi się i wychodzi innym wejściem (są dwa, od strony południowej i północnej). Idzie się wolnym krokiem, nie można się zatrzymywać oraz robić zdjęć czy filmować. Zresztą wszystkie swoje rzeczy (torby, plecaki, aparaty, telefony itp.) należy pozostawić na zewnątrz kompleksu.

• 

• 

Ostatnią budowlą na placu, w jego północnej części (pomiędzy Mauzoleum a Bramą Tian’anmen) jest Pomnik Bohaterów Ludowych. Był pierwszym wielkim pomnikiem zbudowanym w Chińskiej Republice Ludowej. Wzniesiono go z granitu i marmuru w 1958r. na miejscu, wspomnianej wcześniej, Bramy Chin. Pomnik ma 38m wysokości, a na jego bokach znajduje się 10 wielkich płaskorzeźb upamiętniających najważniejsze wydarzenia nowożytnych Chin (poczynając od niszczenia opium w Kantonie podczas wojny opiumowej w 1838r., a skończywszy na powitaniu Chińskiej Armii w 1949r.).

Poza tymi budowlami, po północnej stronie placu, na przeciwko Bramy Tian’anmen, znajduje się maszt z flagą Chin, przy której pełnią wartę żołnierze. Codziennie rano odbywa się ceremonia wciągnięcia flagi na maszt, wieczorem natomiast ceremonia jej ściągnięcia z masztu. Ceremonię celebruje oddział armii, który maszeruje w tempie 108 kroków na minutę. Podobno każdy krok ma dokładnie 75cm. Nie sprawdzałem.

Czas tej ceremonii związany jest ze wschodem i zachodem słońca i zmienia się w zależności od pory roku. Następuje to gdy pierwsze promienie słońca pojawiają się zza horyzontu lub ostatnie chowają za nim. Poza okolicą przesilenia zimowego i letniego, kiedy godzina jest stała, czas ceremonii zmienia się ok. 1min dziennie (wydłuża bądź skraca w zależności czy długość dnia rośnie czy maleje). Mimo, że czasy te można dokładnie wyliczyć dla każdego dnia, gdy dzień jest pochmurny i nie widać słońca, przyjmuje się w danym dniu czas z dnia poprzedniego. Nie wiem jednakże, co się stanie gdy np. pochmurno jest przez tydzień lub dwa.

Chciałbym jeszcze wspomnieć o jednej budowli. W południowo-wschodnim rogu placu mieści się budynek pierwszego dworca kolejowego Pekinu zbudowanego przez Brytyjczyków w 1901r. (zamknięty w 1959r). Obecnie mieści się tu oddział muzeum kolejnictwa.

Brama Tian’anmen  (天安门)

Chyba każdy kojarzy ten widok. Potężna brama z wielkim portretem Mao Zedonga. Czy wiecie, że kiedyś, za czasów Republiki Chińskiej, wisiał tam portret Sun Yat-Sena, twórcy Republiki Chińskiej, która obaliła dynastię Qing w 1911r.?

Brama powstała w XVw., w czasach panowania cesarza Yongle – trzeciego cesarza dynastii Ming. Nosiła wtedy nazwę „Bramy Wspierającej/Podtrzymującej Niebo” (承天门- Chengtianmen). Uległa ona zniszczeniu w 1644r. Odbudowano ją w 1651r., w czasach panowania dynastii Qing. Wtedy też nazwano ją „Bramą Niebiańskiego Spokoju” (天安门 – Tian’anmen).

Wygląd bramy i jej konstrukcja

Brama składa się z masywnej kamiennej podstawy o wysokości 10m oraz wzniesionego na nim drewnianego pawilonu z dwuspadowym dachem. Całość ma wysokość 34m. W bramie jest 5 przejść, z których środkowe służyło tylko cesarzowi. Przed bramą przepływa strumień zwany Rzeką Złotej Wody, przez który przerzucono siedem mostków (centralny dla cesarza). Przed bramą znajduje się para lwów (samiec i samica) jako symbol władzy. Znajdują się tam także dwie 10-metrowe marmurowe kolumny (huabiao) zwieńczone posągami mitycznych stworzeń.

Obecnie nad głównym wejściem wisi olbrzymi portret Mao Zedonga (wcześniej, od 1925r.,  wisiał tam najpierw portret Sun Yat-sena, a od 1945r., Czang Kaj-szeka), który patrzy z góry na plac. Po obu stronach portretu znajdują się dwa wielkie napisy. Ten po lewej oznacza „Niech Żyje Chińska Republika Ludowa”, natomiast ten po prawej „Niech żyje (po wsze czasy) jedność wszystkich narodów świata”.

Kiedyś cesarze, udając się do Świątyni Nieba, właśnie przy tej bramie składali pierwsze ofiary. Brama była także miejscem skąd odczytywano edykty cesarskie, żegnano i witano ekspedycje wojskowe oraz ogłaszano nazwiska laureatów egzaminów państwowych. Ostatni ogłoszony stąd edykt miał miejsce 12.02.1912r i zawiadamiał o abdykacji cesarza Puyi i upadku dynastii Qing. Stad też, 01.10.1949r., Mao Zedong, przed 300-tysięcznym tłumem, proklamował powstanie Chińskiej Republiki Ludowej.

Tian’anmen, to miejsce bez zwiedzenia którego nie możemy wyobrazić sobie pobytu w Pekinie. Być w Pekinie i nie zobaczyć placu/bramy Tian’anmen, to jak być w Londynie i nie zobaczyć BigBena czy Tower Bridge, albo w Paryżu – wieży Eiffla.

Zatem,… Kierunek na … Tian’anmen